Dancing to the Rhythm of Hope: A story of autism, motherhood, and dance therapy
January 21, 2022
Jess Biel
“Dance is the hidden language of the soul.” ―Martha Graham
For the parents and children of The Heart at Play Foundation (THP Foundation), dancing is not only an art but a motion of hope.
Since 2011, THP Foundation has been living its mission: to raise community awareness and involvement geared towards the genuine acceptance and integration of special needs persons in society and to be renowned locally and internationally for pioneering programs and methods that merge the special and the mainstream worlds through dance and other performing arts.
Richard Noriega is one of the 68 children with special needs attending free Dance Movement Therapy at The Heart at Play. The 23-year-old performer has stepped on local and international stages through dancing. Today, Richard’s mother Maria Theresa “Tess” Noriega shares their story of dance, family, and unconditional love.
What Richard taught his mother Tess
Richard was two years old when his speech abruptly stopped. After two more years of observation, Tess and Richard eventually consulted with a Developmental Pediatrician. Richard was diagnosed with Autism Spectrum Disorder (ASD).
Autism is a developmental disorder characterized by complications in behavior, communication, cognition, and motor skills. “Hindi siya marunong umupo ng tama. Nagfi-fidget siya ‘pag umuupo. ‘Pag humahawak siya ng pencil o Crayola, nahuhulog ‘yun sa kamay niya,” Tess narrated. (He has no idea how to sit properly. When he sits, he fidgets. When he holds a pencil or a crayon in his hand, it slips out of his grip.) When Richard was younger, he bumped in between walls as he walked on tiptoes.
“‘Pag naglalaro siya, ‘yung ina-align niya ‘yung mga cars sa harap, tapos kailangan ‘yung color sunod-sunod. ‘Pag pina-identify mo sa kaniya ‘yung color, kailangan red, yellow, blue.” (When he’s playing with toy cars, he aligns them in front. Colors must be organized as well. He must be able to identify the colors in a sequence: red, yellow, and blue.)
As kids with autism struggle with self-expression, understanding others and being understood were issues that affected Richard’s relationships with others. Tess pointed out, “Ginamitan ko siya ng pictures para makapag-identify siya ng mga objects, at para magkaroon din siya ng emotions.” (I used images to teach him how to recognize objects and how to feel emotions.)
Being a mother of a special-needs kid requires high levels of love, patience, compassion, understanding, and acceptance.
If there is one thing Richard taught his mother, it is the value of unconditional love.
Second chance, second home
In 2017, Richard and Tess received their second invitation to join The Heart at Play Foundation. Richard, who was 17 or 18, attended THP’s free Dance Movement Therapy sessions every Saturday at the gymnasium of Sacred Heart of Jesus Parish in Kamuning, Quezon City. After a year with THP, Tess witnessed Richard’s progress. “‘Wow,’ sabi ko, ‘ito na ata ‘yung inaantay nating dasal.’ Sabi ko, ‘Ito na ‘yung makakatulong sa’yo, anak.’” (“Wow.” I said, “this appears to be the prayer we’ve been waiting for.” I said, “This will support you, Richard.) Since then, Richard had fewer tantrums, and had improved his body coordination. He started to lift his arms and legs.
At The Heart at Play, children with special needs learn to express themselves through dance and other diverse creative forms like painting. It is also where Richard developed his self-esteem and social skills by texting THP parents and classmates. Through texting, he reminds them of their weekly Saturday dance therapy as early as Thursday. “Sinasagot siya ng mga parent kapag nagte-text, e. Ta’s makikita mo, happy na siya sa ginagawa niya.” (The parents respond to his text messages. And you'll see that he feels delighted with what he was doing.)
THP also gave Tess and Richard their most unforgettable experience. In November 2019, the THP family flew to represent the Philippines in Singapore’s largest concert for differently-abled children, Extra•Ordinary Celebration. Wearing their vibrant, traditional Filipino costumes, the children and parents of THP grooved to Filipino folk dances in front of 5000 people, including Singapore’s president Halimah Yacob. “Tuwing rehearsal, todo bigay ang mga bata. Talagang binibigay ‘yung best nila para makapag-perform.” (During rehearsals, the kids gave their best to perform.)
Tess sees Richard’s love for the THP community even in social media. One time, she saw Richard going through the list of THP members on Facebook. Eventually, he added them as his new Facebook friends. “Pati ‘yung mga birthdays kabisado niya.” (He even memorized their birthdays.) He even extends his warm greetings on their birthdays.
The parents also found comfort in each other. Their strong bond started from sharing their experiences as mothers, their concerns with their children’s disabilities, until they could freely share even their personal lives outside THP. During the pandemic, Tess recalls having a prayer brigade to pray for mothers whose mental health had been greatly affected by the pandemic.
A family of volunteers, coaches, teachers, parents, and children who have learned painting together, cooked together, attended free dental services together, danced together, and built their faith together. This is Tess’s and Richard’s second home.
Unbreakable hope
Due to the COVID-19 pandemic, most establishments have closed, including the gymnasium at Sacred Heart of Jesus Parish which used to be packed with THP students and parents on weekends.
For six months, THP children were stuck at home on Saturdays, missing out on their weekly dancing therapy. Hence, the kids’ development regressed. Parents felt as if they had gone "back to zero." Richard's feet and hands got weaker, and he was no longer able to fully elevate them as he had been. He also found it difficult to shift his neck left and right.
Richard's social and emotional health also suffered from the isolation. “Anlungkot niya talaga, umiiyak siya, e. Parating iyak nang iyak. Ako nga minsan, hindi ko alam kung anong gagawin ko lalo na sa gabi ‘pag matutulog.” (He feels really sad; he cries. He cannot stop crying. Sometimes, I do not know what to do anymore, especially on nights when he does.)
“Napansin ko parang biglang lumungkot si Richard na everytime na nakikita niya ‘yung mga picture sa The Heart at Play lalo na ‘yung mga events namin, ‘yung mga concert.” (I noticed how Richard suddenly became lonely after looking at our pictures at THP, especially our events, our concerts.)
Last October 2020, the kids and parents of THP stepped on a different stage–this time, a virtual one. The day Tess saw the old, lively Richard whose eyes are always smiling finally came.
“Noong nagkaroon ng virtual online [therapy], natuwa ulit sila. Hindi lang si Richard, pati mga classmates niya. Sobrang na-miss ang dance therapy.” (When we had our virtual [therapy], they became lively again. Not only Richard but his classmates as well.) Twice a week every Tuesday and Thursday, the children, parents, and coaches gather online to dance to various choreographies. By 10 AM, Richard has already taken a bath, has worn his shirt, has eaten his lunch, and has positioned near the computer he just turned on as he waited for the meeting link for their virtual Dance Movement Therapy at 2:30 PM.
Tess has been dancing with Richard at The Heart at Play Foundation for six years now.
For more than five years at THP, Richard found not only a second family but a dream. Someday, he will be a dance instructor.
You too can be a part of this chain of hope. Help Children With Special Needs (CWSN) like Richard access free Dance Movement Therapy at The Heart at Play Foundation by subscribing to our newsletter. All subscription proceeds will go towards helping THP continue their remarkable work!
Pagsayaw sa Tunog ng Pag-asa: Isang kuwento ng autism, pagiging ina, at dance therapy
January 21, 2022
Jess Biel
Translated by Kyle Uy Cana
“Ang pagsasayaw ay ang nakakubling wika ng kaluluwa.” —Martha Graham
Para sa mga magulang at kabataan ng The Heart at Play Foundation (THP Foundation), ang pagsasayaw ay hindi lamang itinuturing na sining kundi isang kilos ng pag-asa.
Simula noong 2011, isinasabuhay ng THP Foundation and kanilang misyon: (a) upang iangat ang kaalaman at paglahok sa komunidad tungo sa tunay na pagtanggap at pagsasama ng mga taong may espesyal na pangangailangan sa lipunan at (b) makilala sa lokal at internasyonal na lugar para sa programa at pamamaraan na pinagsama ang espesyal at pangunahing konsepto sa pamamagitan ng sayaw at iba pang sining.
Si Richard Noriega ay isa sa mga 68 na batang may espesyal na pangangailangan na sumasali sa libreng Dance Movement Therapy ng The Heart at play. Ang bente tres na tagapalabas ay nakaapak na sa mga lokal at internasyonal na entablado sa pamamagitan ng pagsasayaw. Ngayon, ang ina ni Richard na si Maria Theresa “Tess” Noriega ay nagbahagi ng kanilang kuwento ukol sa pagsasayaw, pamilya, at walang kupas na pagmamahal.
Ang naturo ni Richard sa kanyang ina na si Tess
Si Richard ay dalawang taong gulang nang nawala ang kanyang abilidad na magsalita. Nang lumipas ang dalawa pang taon ng pagmasid, naisipan ng mag-ina na magpakonsulta sa isang Developmental Pediatrician. Nalaman nila na si Richard ay mayroong Autism Spectrum Disorder (ASD).
Ang Autism ay isang developmental na disorder na inilalarawan sa mga komplikasyon sa ugali, pakikipag-usap, pag-iisip at paggalaw. “Hindi siya marunong umupo ng tama. Nagfi-fidget [malikot] siya ‘pag umuupo. ‘Pag humahawak siya ng pencil [lapis] o Crayola, nahuhulog ‘yun sa kamay niya,” bahagi ni Tess. Noong bata pa si Richard, nababangga niya ang mga pader habang naglalakad gamit ang kanyang daliri ng paa.
“‘Pag naglalaro siya, ‘yung ina-align [pinaghinihilera] niya ‘yung mga cars [sasakyan] sa harap, tapos kailangan ‘yung color [kulay] sunod-sunod. ‘Pag pina-identify [pinapakilala] mo sa kaniya ‘yung color [kulay], kailangan red [pula], yellow [dilaw], blue [asul].”
Dahil nahihirapan ang mga batang may autism sa pagpapahayag sa sarili, ang pag-unawa o magpa-unawa sa iba ay isang paghamon na umapekto sa mga relasyon ni Richard. Ani ni Tess, “Ginamitan ko siya ng pictures [larawan] para makapag-identify [makapagkilala] siya ng mga objects [bagay], at para magkaroon din siya ng emotions [emosyon].”
Ang pagiging ina ng isang supling na may espesyal na pangangailangan ay nangangailangan ng labis ng pagmamahal, pagpasensya, pakikiramay, pang-unawa, at pagtanggap
Kung may naituro man si Richard sa kanyang nanay, ito ay ang kahalagahan ng walang kondisyong pag-ibig.
Pangalawang pagkakataon, ikalawang tahanan
Noong 2017, nakatanggap sina Richard at Tess ng pangalawang imbitasyon na makisali sa The Heat at Play Foundation. Ang binata, na 17 o 18 tayong gulang, ay sumali sa libreng Dance Movement Therapy sesyon ng THP na nagaganap bawat Sabado sa gymnasium ng Sacred Heart of Jesus Parish sa Kamuning, Quezon City. Sa paglipas ng isang taon, nasaksi ng kanyang ina ang pag-unlad ng kanyang anak. “‘Wow,’ sabi ko, ‘ito na ata ‘yung inaantay nating dasal.’ Sabi ko, ‘Ito na ‘yung makakatulong sa’yo, anak.’” Mula noon, nabawasan ang pagwawala ni Richard at humusto ang koordinasyon ng kanyang katawan. Nakayanan na niyang itaas ang kanyang mga braso at binti.
Sa The Heart at Play, ang mga batang may espesyal na pangangailangan ay natutong magpahayag ng kanilang sarili sa pamamagitan ng pagsayaw o di kaya sa ibang uri ng sining kagaya ng pagpinta. Dito rin bumuti ang pagturing ni Richard sa kanyang sarili at ang kanyang abilidad na makipag-usap sa iba sa pamamaraan ng pag-text ng mga magulang at kaklase niya sa THP. Mga Huwebes pa lamang ay pinaaalahanan na niya sila tungkol sa kanilang dance therapy kada Sabado gamit. “Sinasagot siya ng mga parent [magulang] kapag nagte-text, e. Ta’s makikita mo, happy [masaya] na siya sa ginagawa niya.”
Ang THP din ang nagbigay ng mga hindi makakalimutang karanasan kina Tess at Richard. Sa buwan ng Nobyembre 2019, lumipad ang kapamilyang THP sa Singapore upang katawanin ang Pilipinas sa pinakamalaking konsyerto ng bansa para sa mga batang may iba’t ibang kakayahang pangkatawan. Ang tawag sa kaganapang ito ay Extra•Ordinary Celebration. Suot suot ang kanilang kaakit-akit na tradisyonal na kasuotang Pilipino, parehong napasayaw ang mga bata at magulang ng THP sa tunog ng musikang Pilipino sa harap ng 5000 tao, kasapi na roon sa bilang ang presidente ng Singapore na si Halimah Yacob. “Tuwing rehearsal [nag-eensayo], todo bigay ang mga bata. Talagang binibigay ‘yung best [pinakamagaling] nila para makapag-perform [magtanghal].”
Namasdan ni Tess ang pagmamahal ng kanyang anak para sa komunidad ng THP pati na rin sa social media. Isang beses, napansin niyang tinitingnan ni Richard ang listahan ng miyembro ng THP sa Facebook. Sa kalaunan, idinadagdag niya sila bilang bago niyang kaibigan sa Facebook. “Pati ‘yung mga birthdays [kaarawan] kabisado niya.”
Nakahanap din ng ginhawa ang mga magulang sa isa’t isa. Nagsimula ang kanilang matalik na pagsasama buhat ng pagbabahagi ng kanilang mga karanasan bilang nanay, mga alalahanin tungkol sa abilidad ng kanilang anak, hanggang sa komportable na silang magkuwento ukol sa kanilang personal na buhay bukod sa THP. Sa panahon ng pandemya, naalala ni Tess ang mga panahon na iniluluhod niya sa Panginoon ang mga nanay na naapektuhan ang mental na kondisyon buhat ng pandemya.
Magkasamang natuto, nagpinta, nagluto, dumalo sa dentista, sumayaw, at nagpatatag ng pananampalataya ang pamilya ng boluntaryo, mga coach, guro, magulang, at mga bata. Ito ang naging pangalawang tahanan ng mag-ina.
Pag-asang di matitinag
Buhat ng pandemyang COVID-19, karamihan sa mga establisyemento ang nagsara, pati na rin ang gymnasium sa Sacred Heart of Jesus Parish na dating punong puno ng mga estudyante at magulang ng THP kada katapusan ng linggo.
Sa anim na buwan, nasa bahay lamang ang mga bata ng THP tuwing Sabado at dahil dito ay hindi sila nakasali sa kanilang lingo-lingong dance therapy. Ang masaklap na pangyayari ay nagbuhat sa pagbalik ng dati kondisyon ng kabataan. Pakiramdam ng mga magulang na muli silang nasa simula. Humina ang paa at kamay ni Richard at hindi na niya nakakayanang iangat ito tulad ng dati. Nahirapan din siyang galawin ang kanyang leeg pakanan at pakaliwa.
Lubos ding naapektohan ang sosyal at emosyonal na kalusugan ni Richard dahil sa isolation na naganap. "Anlungkot niya talaga, umiiyak siya, e. Parating iyak nang iyak. Ako nga minsan, hindi ko alam kung anong gagawin ko lalo na sa gabi ‘pag matutulog.”
“Napansin ko parang biglang lumungkot si Richard na everytime na nakikita niya ‘yung mga picture sa The Heart at Play lalo na ‘yung mga events namin, ‘yung mga concert.”
Noong nakaraang Oktubre 2020, ang mga bata ng THP pati na rin ang kanilang mga magulang ay muling bumalik sa entablado ngunit sa panahong ito, virtual ang pagkikita. Bumalik ang sigla at sabik sa mata ng kanyang anak.
“Noong nagkaroon ng virtual online [therapy], natuwa ulit sila. Hindi lang si Richard, pati mga classmates (kaklase) niya. Sobrang na-miss ang dance therapy.” Dalawang beses kada linggo, tuwing Martes at Huwebes, nagtitipon ang mga bata, magulang, at mga coach online upang sumayaw sa iba’t ibang koreograpiya. Pagsapit ng alas diez ng umaga, nakaligo nakabihis, nakakain, at nakaharap na si Richard sa kanyang komputer na kabubukas pa lamang niya habang hinihintay ang meeting link para sa kanilang vitual na Dance Movement Therapy na magaganap sa alas dose medya ng hapon.
Anim na taon nang magkasamang sumasayaw sina Tess at Richard sa The Heart at Play Foundation.
Mahigit limang taon nw sa THP ay hindi lamang nagkaroon ng ikalawang pamilya si Richard kundi nahanap din niya ang kanyang pangarap. Balang araw, siya ay magiging tagapagturo ng pagsasayaw.
Maaari rin kayong maging bahagi ng pag-asang ito. Tulungan ang mga batang mag espesyal na pangangailangan [Help Children With Special Needs (CWSN)] katulad ni Richard upang makatanggap sila ng libreng Dance Movement Therapy sa The Heart at Play Foundation. Puwede niyo itong magawa sa pamamagitan ng pag-subscribe sa aming newsletter. Lahat ng matatanggap na suporta ay mapupunta sa pagtulong at pagpatuloy ng masigasig na trabaho ng THP!